Jak radzić sobie z wypaleniem zawodowym?

Według psycholog społecznej Ch. Maslach, wypalenie zawodowe to psychologiczny zespół wyczerpania emocjonalnego, depersonalizacji oraz obniżonego poczucia dokonań osobistych. Wypalenie zawodowe to reakcja na długotrwałe występujące w pracy stresory emocjonalne i interpersonalne. To stan zmęczenia i frustracji wynikający z poświęcenia się jakiejś sprawie, które nie przyniosło oczekiwanych rezultatów.

Wyróżnia się 3 etapy prowadzące do wypalenia zawodowego

1 etap ZMĘCZENIE

2 etap WYCZERPANIE

3 etap WYPALENIE

W początkowym etapie wypalenia zawodowego pracownik doświadcza silnego zmęczenia, drażliwości, zniechęcenia i braku cierpliwości. Pojawia się stale utrzymująca się złość i frustracja, obojętność, a także dystans emocjonalny wobec współpracowników. Zauważalne są również trudności w wyrażaniu własnych opinii. W kolejnym etapie narasta poczucie niekompetencji zawodowej i niezadowolenia. Pracownik zaczyna odczuwać brak sensu swojej pracy. Pojawia się u niego poczucie rozczarowania. W następnym etapie pracownik traci motywację do pracy oraz poczucie satysfakcji, które odczuwał wcześniej. Pomimo doświadczenia zawodowego, obniża się jego efektywność i jakość pracy. Pracownik nie ma motywacji, nie wykazuje zaangażowania i inicjatywy w pracy.

Jakie są przyczyny wypalenia zawodowe?

Nie można wyróżnić jednej konkretnej przyczyny. Czynników, zwiększających ryzyko pojawienia się wypalenia jest wiele. Zaczynając od stresującego środowiska pracy, monotoni wykonywanych zadań, złą atmosferę, konflikty, presję czasową, brak możliwości rozwoju zawodowego, przeciążenie obowiązkami, po brak więzi ze współpracownikami, styl zarządzania firmą i jej kulturę organizacyjną. Inne czynniki przyczyniające się do wypalenia zawodowego to brak możliwości współdecydowania o swojej pracy. Kiedy pracownik nie ma realnego wpływu na decydowanie o swojej pracy i jest kontrolowany przez pracodawcę, a jednocześnie jest rozliczany za efekty swojej pracy. Kiedy warunki pracy są zbyt chaotyczne i nieprzewidywalne, pracownik szybko traci się satysfakcję z wykonywanej pracy. Nieodpowiednie wynagrodzenie, gdy wyniki i zaangażowanie pracownika nie spotykają się z adekwatnym wynagrodzeniem, pojawia się frustracja. Gdy w firmie brakuje jasnych zasad dotyczących podziału obowiązków i odpowiedzialności, u pracownika rodzi się poczucie niesprawiedliwości i lekceważenia. Konflikt wartości, gdy oczekiwania stawiane pracownikowi w miejscu pracy są sprzeczne z jego wewnętrznymi standardami etycznymi. Taka sytuacja często wywołuje silne emocjonalne napięcie, poczucie bezradności oraz frustrację.

Według najnowszego raportu UCE Research i platformy ePsycholodzy.pl, aż 78,3% aktywnych zawodowo Polaków deklaruje, że odczuwa co najmniej jeden z 14 badanych symptomów wypalenia zawodowego. Dla porównania, rok temu wskaźnik ten wynosił 65,3%, co pokazuje wyraźny wzrost skali problemu. Z tego samego badania wynika, że 43,4% osób doświadcza długotrwałego, silnego poczucia zmęczenia, wyczerpania oraz braku energii, to jedne z najczęstszych objawów wypalenia.

Jakie są skutki wypalenia zawodowego?

Fizyczne – chroniczne zmęczenie, osłabienie, zaburzenia snu, apetytu, uwagi, zaniedbanie aktywności fizycznej, wahania wagi ciała, zmiana nawyków żywieniowych, bóle pleców, napięciowe bóle szyi i ramion, obniżone libido i ryzyko uzależniania od substancji psychoaktywnych.

Emocjonalne – obniżony nastrój, trudności z odpoczynkiem, negatywne myśli, pesymistyczne nastawienie, brak odczuwania przyjemności z pracy, poczucie osamotnienia i rozczarowania, dystans emocjonalny, poczucie braku sensu i bezradności, trudności w podejmowaniu decyzji i wyrażeniu opinii, utrata zaufania do swoich kompetencji, zniechęcenie, obniżona samoocena.

Społeczne/zawodowe – spadek motywacji do pracy, poczucie uciekającego czasu, narastające niezadowolenie z pracy, niechęć wobec przełożonych, opór przed integracją z innymi/byciu w społeczności zawodowej, izolacja, rosnące poczucie własnej niekompetencji, wpadanie w złość i frustrację, utrata/odejście z pracy.

W jaki sposób firma może wspierać pracowników, by zapobiec wypaleniu zawodowemu?

W firmie, która chce odpowiednio zadbać o dobrostan swoich pracowników, profilaktyka i wiedza to podstawa. Regularne feedbacki, otwarta komunikacja, pozytywne relacje między pracownikami i  przełożonymi, dopasowanie stanowiska i zadań do kompetencji oraz aspiracji pracownika jest kluczowe. Kiedy zauważymy u pracownika pierwsze objawy wypalenia zawodowego, należy działać natychmiast. Ignorowanie pierwszych sygnałów może mieć poważne konsekwencje zarówno dla pracownika, jak i firmy. W pierwszej kolejności działy HR i bezpośredni przełożony powinien porozmawiać z pracownikiem. Ustalenie przyczyn tej sytuacji jest kluczowe, aby ustalić dalszy plan działania i w konsekwencji pomóc pracownikowi. Rozwiązaniem może być odciążenie z obowiązków, urlop, zmiana stanowiska, zadań albo zespołu. Pokazywanie nowych możliwości rozwoju w firmie, zmiana roli czy klientów daje nową energię do działania i pomaga w walce z wypaleniem zawodowych, które często wynika z powtarzalnych zadań i braku wyzwań. Ważne jest również indywidualne podejście do pracowników. Każdy jest inny i wymaga innego podejścia, stylu zarządzania czy komunikacji. To ważne szczególnie w przypadku doświadczonych pracowników z większym stażem, o których potrzeby trzeba szczególnie zadbać. Im dłuższy czas pracy w jednej firmie, tym większe ryzyko wypalania zawodowego, jeśli pracownik nie będzie miał nowych wyzwań.

Ważne są regularne szkolenia dotyczące tego czym wypalenie zawodowego jest, z czego wynika, jak rozpoznać pierwsze objawy i jak sobie z nim radzić. Świadomy pracownik będzie wstanie zauważyć u siebie pierwsze symptomy wypalenia i zareagować odpowiednio wcześniej.  Managerowie również powinni umieć wychwycić najmniejsze oznaki wypalenia w zespole. Bo czas reakcji jest kluczowy, aby nie doszło do poważniejszych konsekwencji, takich jak cichego odejście z pracy, a w skrajnych przypadkach nawet do epizodu depresyjnego. Czerwonymi flagami może być spadek motywacji, niechęć do przychodzenia do biura i integrowania się z zespołem, brak otwartości na nowe zadania i udziału w szkoleniach czy nie zabieranie głosu na spotkaniach zespołowych. Warto normalizować temat wypalenia komunikacji między pracownikami i rozmawiać o tym otwarcie.

Na wypalenie zawodowe w największym stopniu narażone są osoby, które są bardzo zaangażowane w swoją pracę, które zawsze dowożą w terminie, którym dokłada się obowiązków, bo manager wie, że ogarnie. Dlatego managerowie w firmach powinni być szczególnie czujni w stosunku do tego typu pracowników i zadbać o ich dobrostan. Przede wszystkim nie przeładowywać zakresem zadań i odpowiedzialności. Musi to być dopasowane do możliwości pracownika.

Warto tworzyć kulturę organizacyjną, która będzie sprzyjająca dobrostanowi pracownika. Bo zadowolony pracownik, to bardziej wydajny pracownik. Inicjowanie integracji dających realne poczucie przynależności do zespołu/firmy. Warto też, aby firmy wdrażały programy well-beingowe, które będą całościowo obejmowały aspekty zdrowia fizycznego, psychicznego, emocjonalnego, społecznego i finansowego pracowników. Należy tworzyć elastyczne warunki pracy, dopasowane do neuro różnorodności pracowników. Nie każdy pracownik będzie czuł się dobrze, pracując na głośnym open space z innymi. Niektórzy potrzebują własnej przestrzeni, gdzie mogę się skupić na zadaniach, albo możliwości pracy zdalnej.

Jakie działania może podjąć pracownik, aby zapobiec wypaleniu zawodowemu?

Praca nie powinna wypełniać całego życia. Każdy z nas potrzebuje przestrzeni poza obowiązkami zawodowymi – pasji, hobby lub po prostu odpoczynku w gronie najbliższych. Taka „odskocznia” jest niezbędna, by zachować równowagę psychiczną i zapobiegać wypaleniu zawodowemu.

• Dbaj o regenerację i relacje, znajdź czas na odpoczynek, rozmowę z bliskimi i chwilę ciszy tylko dla siebie.

• Ogranicz bodźce, zredukuj powiadomienia z telefonu, odłącz się od ciągłego bycia online – daj sobie przestrzeń na wyciszenie.

• Planuj pracę, zarządzanie czasem pracy to klucz – rób regularne przerwy w ciągu dnia, nie bierz na siebie zbyt wielu obowiązków.

• Deleguj zadania, jeśli masz taką możliwość, dziel się odpowiedzialnością – nie wszystko musisz robić samodzielnie.

• Proś o wsparcie, gdy czujesz, że obowiązki Cię przytłaczają, nie bój się sięgnąć po pomoc. To oznaka dojrzałości, nie słabości.

• Ruszaj się, regularna aktywność fizyczna pomaga oderwać się od bieżących spraw, zmniejsza napięcie i poprawia nastrój.

• Zatrzymaj się na chwilę, nie słuchaj wewnętrznego krytyka – skup się na „tu i teraz”, odetnij się od presji i negatywnych myśli.

• Doceniaj siebie, nagradzaj się nawet za drobne sukcesy. To buduje motywację i poczucie sprawczości.

• Wysypiaj się, higiena snu i jego regularność to podstawa.

Podsumowanie